Beelden van de aarde
Welkom
De aarde staat op zijn kop. Vandaag staat onze opstelling hier in de ruimte ook op zijn kop, zoals jullie gemerkt hebben. De aanleiding was een praktische reden, omdat de filmbeelden op het scherm dan beter te zien zijn. Maar het staat daarnaast symbool voor het feit dat we moeten leren om-denken en anders doen dan we gewend zijn op deze aardbol.
De noodklokken luiden. Het is de echo van de 300 noodklokken die gisteren om twee minuten voor 12 in het hele land geluid hebben. Om te onderstrepen dat er nog maar weinig tijd is om klimaatverandering te beteugelen door CO2 reductie.
De aarde in verval, muziek van Arvo Pärt
De Club van Rome
We begonnen deze viering met zicht op de aarde vanuit de ruimte. Daarna zagen we beelden over onze aarde in verval. De wereld staat op zijn kop. Het is op dit moment niet uit het nieuws weg te denken, de hele wereld is er mee bezig: met de aarde en met klimaatverandering.
Dat is wel eens anders geweest. Denk maar aan de reacties in het verleden op de waarschuwingen van de Club van Rome met hun rapport uit de jaren ’60, “Grenzen aan de groei”. Er waren velen die er oog voor hadden, maar minstens zovelen vonden het onzin of niet nodig of niet relevant. Critici vonden het de ultieme fantasie voor doemdenkers.
Maar de Club van Rome blijkt het toch heel goed te hebben ingeschat. In hun onderzoek werden voorspellingen gedaan over vijf onderwerpen: de wereldeconomie, de vervuiling, de voedselvoorziening, de bevolkingsgroei en het grondstoffengebruik. Hun stelling was dat de aarde eindig is, en dat het streven naar onbeperkte groei op alle vlakken uiteindelijk tot een totale crash zou leiden. Ze deden voorspellingen tot 2100, afhankelijk van welke acties de mensheid zou ondernemen op het vlak van milieu en grondstoffen. Als er geen actie werd ondernomen, voorspelde de Club een ineenstorting van de wereldeconomie vóór 2070.
Recent onderzoek uit Australië laat zien dat de wereld momenteel erg nauw aansluit bij het ‘business-as-usual’-scenario, dus het scenario waarin er eigenlijk niks veranderd is. Tot 2010 lopen de data opvallend gelijk met de voorspellingen van de Club van Rome.
De wereldbevolking groeit, er is meer vervuiling en natuurlijke rijkdommen worden in sneltempo opgebruikt. Er was een wereldwijde crisis rond 2008 en we beginnen de eerste tekenen van de klimaatverandering te merken.
Het genoemde Australische onderzoek laat opnieuw een alarmbel horen, noem het een noodklok. We kunnen niet blijven doorgaan met aanhoudende groei zonder ernstige, negatieve effecten op onze aarde. Die effecten kunnen sneller voelbaar zijn dan we denken. Uitstel van maatregelen – in het groot en en in het klein – kunnen we ons niet permitteren.
Henk Manschot verwijst in zijn boek ‘Blijf de aarde trouw’ uit 2016 naar Friedrich Nietsche. Nietsche heeft 150 jaar geleden gezegd: De aarde is ziek en die ziekte heet de mens. De ergste ziekte van de moderne mens is, dat hij zichzelf vervreemd heeft van de aarde en van de natuur om zich heen. Nietsche heeft gezocht naar een manier van filosoferen waarin niet langer de mens centraal staat, maar de aarde en de manier waarop mensen de aarde zouden kunnen bewonen en bewerken. Met deze uitgangspunten van Nietsche heeft Henk Manschot vervolgens nagedacht hoe dit te vertalen zou zijn naar onze huidige tijd. Hij komt tot drie opdrachten:
1. een nieuwe verhouding tot de aarde begint bij jezelf en je levensgewoonten. Je daar bewust van worden en daar iets veranderen is het begin.
2. kleinschaligheid en kleinschalige groene initiatieven in de buurt, wijk of dorp moeten collectieve processen in gang zetten, waardoor een nieuw aardebewustzijn verder kan groeien.
3. vervolgens moet dat uitgroeien tot een nieuw mondiaal kosmologisch bewustzijn, waarbij de mens zich realiseert, dat hij allereerst een bewoner van de aarde is en de aarde trouw moet blijven.
In Trouw stond onlangs een interview met Ad Lansink, oud CDA-Tweede Kamerlid. Hij zei hierin: “Ik ben een optimistisch figuur. Ik word er wel moedeloos van dat het vinden van een gemeenschappelijke basis veel moeilijker is geworden. Sommigen leven er maar op los zonder na te denken over de gevolgen. Maar ik reken erop dat we op een dieptepunt zitten en dat we straks weer de andere kant op gaan. Dat er mensen opstaan die weten te inspireren en te boeien. Niet voor eigen gewin, maar omdat ze voelen dat het nodig is.”
Als laatste wil ik nog iets zeggen over een boek met de titel Eerste hulp bij klimaatverandering, van Anabella Meijer. Hierin kaart ze op een humoristische manier aan, hoe je als persoon je kan verhouden tot de noodzakelijke verandering, zonder opgeheven vinger over wat je wel en niet mag. Ze geeft aan, dat het helpt om samen met anderen aan de slag te gaan, in plaats van in je uppie. En dan staat er aan het eind van het artikel: “Een échte groene kerk, een open groep waar mensen praten en zingen over klimaat, dat zou eigenlijk geen gek idee zijn”.
Ik zou zeggen, daar kunnen wij het volgens mij wel mee eens zijn.
Zingen: Om te zien een nieuwe aarde (tekst Huub Oosterhuis, muziek Tom Löwenthal)
De wereld verbeteren
Zingen: Dat ik de aarde zou bewonen (tekst Huub Oosterhuis, muziek Tom Löwenthal)
En nu wij
“Aarde. Deze. Enig denkbare”.
Woorden van Huub Oosterhuis en leidraad voor de vieringen-cyclus dit najaar over de aarde, het klimaat en de duurzaamheid. Ons thema voor deze viering is ‘het lied van de aarde’.
Ik heb voor mijn bijdrage aan deze viering geput uit het gedachtengoed van Huub en andere geestverwanten.
Tussen de bijbelboeken Genesis en Openbaringen worden ons allerlei verhalen aangereikt die jou en mij een spiegel voorhouden.
In Genesis krijgt de mens - dat zijn wij - de dubbele opdracht om de aarde te bouwen en om de aarde te bewaren. Daar ligt in beginsel een gezond evenwicht in. Maar wat wij doen: wij zijn vooral aan het bouwen geslagen, wat uitbuiting en uitputting van de aarde tot gevolg heeft.
Van de andere kant betekent de aarde bewaren: meer respect en zorg voor de natuur. Zoals bouwen vaak omslaat in heersen en onderwerpen, zo heeft bewaren meer te maken met dienstbaar¬heid, rentmeesterschap zo je wil.
Als je het boek Openbaringen - het profetische boek in het nieuwe testament - erop naslaat, lees je dat kommer en kwel, oorlogen en rampen in intensiteit zullen toenemen. Het is net alsof die profetie waarheid wordt, steeds dichterbij komt. Lees de krant vandaag de dag er maar op na, en zie de ontwikkelingen in de wereld die via het televisiescherm tot ons komen.
De wisselwerking tussen de aarde en de mens wordt de grote uitdaging van de komende decennia. De huidige ecologische crises roepen zeer uiteenlopende reacties op. De nieuwe horizon is er een van pessimisme, zegt de een, maar ook van hoop en verandering, zegt de ander.
Het zal onze tijd wel duren, lijkt het motto. Na ons de zondvloed? Nee, zo zitten we niet in elkaar, en velen met ons. Kunnen wij met z’n allen toch niet door menselijk handelen het tij zien te keren, de problemen van vandaag aanpakken en proberen op te lossen?
Dat roept meteen de vraag op naar ónze eigen positie en reactie. Het zelf denken en doen krijgt bij uitstek gestalte in het samen praktisch werken aan duurzaamheid. Zinloze stroom-vreters uitzetten. Pas een was draaien als de trommel helemaal vol zit. Een trui aan in plaats van de verwarming hoger zetten. Het zijn kleine en simpele maatregelen om thuis minder energie te gebruiken.
Bijna 90 procent van de Nederlanders is ermee bezig, heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek onlangs in een studie naar duurzaamheid geconstateerd. Bewoners sluiten deuren en ramen tegen de tocht en sparen vuile vaat op voor één spoelbeurt.
En natuurlijk speelt het geld een rol als het gaat om dit soort maatregelen toe te passen. Uit diezelfde peiling van het CBS onder ruim drieduizend volwassenen blijkt dat hun ‘groene’ gedrag vooral is ingegeven door de wens om op de energiekosten te besparen. Maar, leert de studie ook, wie klimaat en milieu als drijfveer heeft, handelt er in de praktijk nog effectie¬ver naar dan iemand die het om de centen te doen is.
Dus toch maar gewoon doorgaan? Samen met gelijkgezinden, en in je eentje, onder het mom: de hele aarde kan ik niet aan, maar alle beetjes helpen. Met deze gedachte van Thich Nhat Hanh, de verbannen Vietnamese boeddistische monnik en vredesactivist, in het achterhoofd:
Kus de aarde.
Loop en raak de vrede ieder moment aan.
Loop en raak het geluk ieder moment aan.
Iedere stap veroorzaakt een frisse wind.
Iedere stap doet een bloem bloeien.
Kus de aarde met je voeten.
Geef de aarde je liefde en geluk.
De aarde zal veilig zijn
als wij ons veilig voelen in onszelf.
Dus kom in beweging, handen uit de mouwen.
Het moet. Het kan.
In de benen – Wat doen/kunnen wij?
In de benen ….. voor een gezondere aarde
Kus de aarde met je voeten
Kom in beweging, beide voeten op de grond!
Het moet, en het kan, volgens het volgende stappenplan:
Stap 1: pak een rode en een groene voetstp van de grond
Stap 2: ga naar de tafel en noteer:
op groen: wat doe je goed
op rood: wat kan je beter doen
Stap 3: leg de voeten terug op de grond of geef ze aan een ander.
Als je weer op je plaats zit, kijk dan even achterop de liturgie. Daar vind je een link naar het WNF: http://voetafdruktest.wnf.nl
Je kunt daar de omvang van jouw voetstop op de aarde vinden. Schrik niet!
Zingen: De wijze woorden (tekst Huub Oosterhuis, muziek Bernard Huijbers)
Mededelingen en collecte
De wetenschap heeft een duidelijk antwoord op wat er moet gebeuren om onze aarde te redden: de uitstoot van CO2 moet omlaag, en snel! Maar wat moeten wij als gewone mensen daarmee?
Vergeet dan niet dat dit verhaal gaat over ons allemaal. Al deze mensen weten dat hun individuele bijdrage een verwaarloosbare impact heeft. Maar gezamenlijk maken ze een enorm verschil, omdat ze met miljoenen zijn. Miljoenen beetjes tellen tot iets machtigs.
Eén van die kleinschalige initiatieven is het Moestuin Haven-project, gelegen in de hoek Molenstraat-Stationsstraat, achter de oude LTS en Omnizorg. Dergelijke kleinschalige groene initiatieven brengen een nieuw aarde-bewustzijn. De mens is een bewoner van de aarde en zal de aarde trouw moeten blijven.
Het is daarom dat we dit moestuin-project van harte aanbevelen voor de collecte.
Eerste advent – hoop en zegen
We vieren vandaag ook de eerste zondag van de advent. In de letterlijke betekenis wil advent zeggen dat God naar ons toekomt. Maar advent heeft eigenlijk een dubbele betekenis. Het is de voorbereidingstijd op het Kerstfeest, de geboorte van Jezus. Én het is ook de tijd waarin de wederkomst van Jezus wordt verwacht.
De eerste kaars steken we aan. Een kleine, kwetsbare lichtvlam in het duister. Deze brandende kaars als een stem die hemel en aarde weer bijeen brengt, midden in de duisternis.
We hebben in deze viering stilgestaan bij de aarde. In een eerdere bijdrage werd al verwezen naar “Het lied van de aarde” van Huub Oosterhuis. Met enkele delen hieruit willen we deze viering afronden.
Toen schiep God de mens naar zijn beeld.
Mannelijk vrouwelijk schiep hij
mensheid en sprak: Wees vruchtbaar,
maak deze aarde vol van geluk –
dienen zult gij, behoeden
deze aarde van mij.
En het werd avond en morgen.
--
De aarde bedierf voor Gods ogen.
De aarde rotte maar door.
God zag de aarde: bedorven.
De mensen gingen op de aarde
de weg van bederf en geweld,
de weg van geweld en verrotting.
En het werd avond en nacht.
--
Aarde. Deze.
Enig denkbare.
Rond en blauw in de ruimte.
Met zon, maan en sterren,
seizoenen, rivieren,
rivieren die stromen naar zee.
En niets valt omhoog
en alles omlaag.
En niets is nog af
en alles nog nergens.
Maar hier en daar mensen
en steeds meer en overal
mensen die doen
wat vandaag nog gedaan moet.
Die langzaam maar zeker,
bezeten van liefde,
de aarde opdelven
uit de onderste
afgrond.
--
Zo schiep God de mens naar zijn beeld.
Vrouwelijk mannelijk schiep hij
mensheid, en sprak: Wees vruchtbaar,
maak deze aarde vol met geluk –
dienen zal jij, behoeden,
deze aarde van mij.
En het werd avond en morgen.
Zingen: De aarde snakt naar adem (tekst Andries Govaart, muziek Christiaan Winter)
Beelden van de aarde
Muziek bij Beelden van de aarde:deel 1 en 2: Apocalyps
Muziek bij De arrde in verval: Arvo Part
Muziek: Hond, Dear world
Muziek tijdens de collecte: The millenium bell, Santa Maruia
Print Dingemens in de viering: printshop Schuylenburg
|
